ΠΥΡΓΟΙ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ
Οι
ΟΙ Πύργοι
τ της
Μάνης
αποτελούν
μια
μοναδική
στην
Ελλάδα
κατηγορία
αρχιτεκτονικών
έργων
.
Μέσα
στην
αγριάδα
και
την
μοναξιά
του
τοπίου
της
Μάνης
οι
πύργοι
,
μοιάζουν
σαν
να
ανήκουν
σε
αυτό
το
μέρος
όσο
και
οι
βράχοι
και
οι
πτυχώσεις
των
βουνών
ολόγυρα
.
Πραγματικά
,
με
την
λιτή
και
αυστηρή
αρχιτεκτονική
τους
,
κατασκευασμένα
εξ
'
ολοκλήρου
από
το
άφθονο
υλικό
του
τόπου
,
την
πέτρα
,
είναι
σε
απόλυτη
αρμονία
με
το
τοπίο
της
Μάνης
.
Οι
πύργοι
αποτελούν
χαρακτηριστική
εικόνα
της
Μάνης
,
στους
οικισμούς
αλλά
και
έξω
από
αυτούς
.
Υπήρχαν
από
τη
βυζαντινή
περίοδο
(
από
τα
χρόνια
του
Ιουστινιανού
αναφέρεται
η
ύπαρξη
πύργων
στη
Μάνη
)
και
έχουν
την
καταγωγή
τους
από
τα
βυζαντινά
μονοπύργια
,
αυτοί
όμως
που
συνδέονται
με
την
ιδιαίτερη
μανιάτικη
αρχιτεκτονική
εμφανίζονται
στα
τέλη
του
13
ου
αι
.
μετά
τη
Φραγκοκρατία
.
Τότε
Φράγκοι
αξιωματούχοι
από
τον
Μυστρά
και
άλλες
γύρω
περιοχές
εγκαταστάθηκαν
στις
περιοχές
Κοίτα
και
Νόμια
.
Πύργοι
-
οχυρά
χτίστηκαν
και
το
15
ο
αιώνα
από
Μανιάτες
στρατιώτες
που
γύρισαν
από
τη
Δύση
,
όπου
πήραν
μέρος
στους
πολέμους
των
Βενετών
.
Οι
πύργοι
καθιερώνονται
οριστικά
στο
μανιάτικο
χώρο
,
σαν
τοπικό
αμυντικό
μέσο
,
τον
καιρό
της
Τουρκοκρατίας
,
οπότε
παίρνουν
και
την
τελική
τους
μορφή
και
αποτέλεσαν
σημαντικό
παράγοντα
αποτροπής
των
επίδοξων
κατακτητών
της
.
Εκτός
όμως
από
τους
πύργους
που
είναι
χτισμένοι
σε
διάφορα
στρατηγικά
σημεία
,
στενά
και
περάσματα
-
που
είναι
και
οι
παλιότεροι
και
αποβλέπουν
στην
άμυνα
του
συνόλου
-
εκατοντάδες
άλλοι
ιδιωτικοί
πύργοι
υπάρχουν
στη
Μάνη
,
είτε
μεμονωμένοι
είτε
και
σε
μεγάλες
ομάδες
,
μέσα
δηλαδή
στους
οικισμούς
,
που
αποκτούν
έτσι
και
μια
εντελώς
ιδιότυπη
και
χαρακτηριστική
φυσιογνωμία
,
όπως
τα
χωριά
Βάθεια
,
Κοίτα
και
Νόμια
,
στα
οποία
σώζονται
πολλοί
ακόμα
πύργοι
.
Οι
πύργοι
της
Μάνης
είναι
κατασκευές
λιθόδμητες
και
πολυώροφες
,
το
ύψος
τους
φτάνει
σε
ορισμένους
και
τα
25
μ
.
και
περιλαμβάνουν
4
και
5
ορόφους
.
Ανάλογα
με
το
μέγεθός
τους
σε
κάτοψη
είναι
δυνατό
να
περιλαμβάνουν
ολόκληρη
την
κατοικία
ή
να
αποτελούν
το
οχυρωμένο
τμήμα
της
,
που
υψώνεται
μέσα
από
την
περιτειχισμένη
αυλή
.
Ο
πύργος
ήταν
ένας
μικρός
αυτάρκης
κόσμος
.
Εσωτερικά
αποτελούνταν
από
την
κατοικία
της
οικογένειας
,
το
ανώι
και
το
κατώι
,
τον
αποθηκευτικό
χώρο
.
Γύρω
μικρότερα
βοηθητικά
κτίρια
,
που
περικλείονται
από
τον
τοίχο
του
αυλόγυρου
.
Οι
πολεμόπυργοι
είναι
κατασκευασμένοι
με
αιχμηρές
τεφρές
πέτρες
και
οχυρώνονταν
με
ντουφεκότρουπες
(
πολεμίστρες
),
οι
οποίες
ήταν
ανοίγματα
με
σχήμα
κωνικό
.
Πάνω
από
την
κεντρική
είσοδο
υπήρχαν
οι
ζεματίστρες
για
να
πετούν
καυτό
νερό
ή
λάδι
στους
εχθρούς
.
Ζεματίστρες
επίσης
υπήρχαν
και
στους
πετρομάχους
,
στις
γωνίες
των
πύργων
για
να
εμποδίζουν
τους
εισβολείς
να
ανατινάζουν
τα
γωνιακά
αγκωνάρια
.
Οι
πετρομάχοι
έμοιαζαν
με
παρατηρητήρια
και
βρίσκονταν
στον
τελευταίο
όροφο
και
διαγώνια
.
Τέλος
,
η
πόρτα
ενός
τέτοιου
πύργου
ήταν
εξαιρετικά
μικρή
,
έτσι
ώστε
όποιος
έμπαινε
να
αναγκάζεται
να
σκύβει
πολύ
,
κι
αν
ήταν
ανεπιθύμητος
να
εξουδετερώνεται
εύκολα
.
Το
κοινωνικό
σύστημα
της
Μάνης
ήταν
ένα
είδος
ομοσπονδίας
ανεξάρτητων
και
ελεύθερων
γενών
.
Ο
πυρήνας
της
ήταν
η
ένοπλη
μανιάτικη
πατριά
και
ο
οικογενειακός
πύργος
.
Πύργο
μπορούσαν
να
χτίσουν
μόνο
οι
ισχυρές
πατριές
.
Το
ύψος
κάθε
πυργόσπιτου
υποδήλωνε
την
κοινωνική
θέση
της
οικογένειας
και
τη
σημασία
του
μέσα
στον
οικισμό
και
ήταν
τριγυρισμένος
από
χαμηλότερα
,
επίσης
πετρόκτιστα
,
βοηθητικά
κτίρια
.
Συχνά
μάλιστα
οι
ισχυρές
οικογένειες
επέβαλαν
το
"
χαμήλωμα
"
ή
το
γκρέμισμα
άλλων
πύργων
.
Καθένας
ανήκε
σε
μια
πατριά
και
υπερασπίζονταν
όχι
μόνο
την
οικογένεια
,
αλλά
όλο
το
σόι
που
συνήθως
μένει
στα
γύρω
σπίτια
.
Οι
φτωχότερες
τάξεις
και
οι
μικρονοικοκυραίοι
δεν
είχαν
πύργο
.
Όμως
ο
πύργος
της
γενιάς
προστάτευε
και
τους
υποτακτικούς
της
και
τους
έμπιστους
.
Η
ανοικοδόμηση
του
Πύργου
ήταν
καθήκον
όλης
της
πατριάς
,
όπως
και
η
φρούρησή
του
,
ενώ
ποτέ
δεν
τον
κληρονομούσαν
γυναίκες
,
αλλά
οι
πλησιέστεροι
άντρες
συγγενείς
.
Στο
πύργο
γίνονταν
οι
γάμοι
,
από
εδώ
ανήγγελλαν
με
πυροβολισμούς
τη
γέννηση
την
αγοριών
,
εδώ
ήταν
το
σχολείο
όπου
μάθαιναν
οι
νεότεροι
τα
αυστηρά
ήθη
,
τη
φιλοπατρία
και
τη
λιτότητα
,
εδώ
γίνονταν
οι
βαπτίσεις
,
τα
γλέντια
,
οι
θάνατοι
,
τα
μοιρολόγια
.
2 / 16
Υπήρξαν
γενιές
που
δεν
βγήκαν
ποτέ
από
το
όρια
του
πύργου
τους
στον
πιο
έξω
κόσμο
.
Και
στην
περίοδο
της
βεντέτας
δύο
σογιών
(
που
για
τους
Μανιάτες
λέγεται
δικηωμός
ή
γδικιωμός
και
ήταν
ο
άγραφος
νόμος
της
αντεκδίκησης
σε
περίπτωση
φόνου
κάποιου
συγγενή
)
η
γενιά
έμεινε
μέσα
να
τον
υπερασπίζεται
μέχρι
το
τέλος
όσα
χρόνια
κι
αν
διαρκούσε
η
αντιπαλότητα
.
Είναι
κάπως
εξωπραγματικό
στην
εποχή
μας
να
φανταστούμε
μάχες
και
κανονιοβολισμούς
από
πύργο
σε
πύργο
μέσα
σε
ένα
μικρό
χωριό
,
αλλά
φαίνεται
πως
έτσι
συνέβαινε
.
Οι
μακροχρόνιοι
και
αιματηροί
οικογενειακοί
αγώνες
είχαν
ως
αποτέλεσμα
την
καταστροφή
πολλών
πύργων
.
Η
υπονόμευση
και
η
ανατίναξη
ήταν
γνωστό
μέσο
και
σήμαινε
την
κατάρρευση
όχι
μόνο
του
πύργου
,
αλλά
και
του
οικογενειακού
γοήτρου
.
Οι
μη
-
μανιάτες
αντιμετώπιζαν
τους
πύργους
με
αμηχανία
.
Ο
Μιχαήλ
Παλαιολόγος
το
1415
επιχείρησε
να
τους
γκρεμίσει
μαζί
με
τα
κάστρα
της
Μάνης
.
Αλλά
και
το
νεοελληνικό
κράτος
επιχείρησε
να
τους
γκρεμίσει
την
εποχή
του
Όθωνα
το
1834
χωρίς
επιτυχία
.
Η
κατασκευή
πύργων
στη
Μάνη
,
συνεχίστηκε
ως
τα
τέλη
σχεδόν
του
19
ου
αι
.
και
σταμάτησε
καθώς
η
κρατική
εξουσία
επιβλήθηκε
σιγά
-
σιγά
και
αντικατέστησε
το
πατριαρχικό
καθεστώς
της
περιοχής
.
Οι
πύργοι
της
Μάνης
,
οκτακόσιοι
περίπου
,
σκορπισμένοι
στα
χωριά
,
στα
βουνά
και
στ
'
ακρογιάλια
και
σε
κάθε
επίκαιρο
σημείο
,
εντυπωσιάζουν
καθώς
συμπυκνώνουν
με
τον
πιο
ξεχωριστό
τρόπο
την
ιδιαίτερη
μανιάτικη
αρχιτεκτονική
και
αποτυπώνουν
στιγμές
από
την
πολυτάραχη
ζωή
των
εύπορων
και
σημαντικών
τοπικών
οικογενειών
.
Οι
περισσότεροι
είναι
σήμερα
ακατοίκητοι
και
κινδυνεύουν
να
καταρρεύσουν
εάν
δεν
συντηρηθούν
και
αναστηλωθούν
.
Κάποιοι
έχουν
ήδη
αναστηλωθεί
,
και
χρησιμοποιούνται
ως
ξενώνες
και
μουσεία
.
Αναφέρονται
μερικοί
.
Ο
Πύργος
των
Καπετανάκηδων
,
ή
Κάστρο
των
Καπετανάκηδων
όπως
αναφέρεται
,
βρίσκεται
στη
Χαραυγή
στα
Σωτηριάνικα
,
και
καταλαμβάνει
την
κορυφή
ενός
λόφου
που
είναι
γνωστός
με
την
ονομασία
Πετροβούνι
.
Αποτελεί
ένα
είδος
μικρού
,
ιδιωτικού
κάστρου
της
οικογένειας
των
Καπετανάκηδων
,
τυπικό
δείγμα
της
ιδιότυπης
μανιάτικης
κοινωνικής
και
αρχιτεκτονικής
παράδοσης
το
οποίο
εξυπηρετούσε
κυρίως
σκοπούς
παρατήρησης
της
ευρύτερης
περιοχής
και
το
οποίο
διατηρείτε
σε
καλή
κατάσταση
.
Οι
Καπετανάκηδες
ήταν
μια
από
τις
μανιάτικες
οικογένειες
που
σαν
οπλαρχηγοί
που
ήταν
ξεκίνησαν
και
συνέχισαν
τον
επαναστατικό
αγώνα
των
Ελλήνων
το
1821
κατά
των
κατακτητών
τους
.
Ο
Πύργος
των
Καπετανάκηδων
Το
μικρό
αυτό
φρούριο
ή
κάστρο
είναι
τραπεζιόσχημο
στην
κάτοψη
,
ακολουθώντας
τη
διαμόρφωση
του
εδάφους
,
διαθέτει
τρεις
ορόφους
και
περιβάλλεται
από
κυκλικούς
πυργίσκους
οι
οποίοι
συμπληρώνουν
κατάλληλα
την
επιβλητική
μορφή
του
.
3 / 16
Ο
οχυρωμένος
περίβολος
με
συνολικό
πλάτος
60
εκατοστά
και
πάνω
από
εκατό
πολεμίστρες
,
ενισχύεται
στις
τρεις
γωνίες
με
προεξέχοντες
πύργους
.
Οι
πύργοι
παρουσιάζουν
κατασκευαστικά
στοιχεία
αμυντικού
χαρακτήρα
,
όπως
καταχύστρες
και
κλουβιά
.
Στην
ανατολική
πλευρά
βρίσκεται
η
τοξωτή
πύλη
εισόδου
.
Μπαίνοντας
από
την
πύλη
στα
δεξιά
μας
βρίσκεται
ο
μεγαλύτερος
πύργος
του
συγκροτήματος
που
είναι
ο
κύριος
Πύργος
των
Καπετανάκηδων
,
στον
οποίο
μπορείς
να
ανέβεις
και
να
δεις
όλο
το
κάστρο
και
όλο
τον
Μεσσηνιακό
κόλπο
.
Στα
αριστερά
της
εισόδου
υπάρχει
ένας
κυκλικός
πύργος
κοντύτερος
.
Τα
δύο
δρομικά
κτίσματα
της
βόρειας
και
δυτικής
πλευράς
χρησίμευαν
ως
χώροι
κατοικίας
,
με
βοηθητικούς
και
αποθηκευτικούς
χώρους
.
Στην
εσωτερική
αυλή
σε
επαφή
με
τον
κυκλικό
πύργο
,
περιλαμβάνεται
μια
μικρή
εκκλησία
του
Προφήτη
Ηλία
που
είναι
μεταγενέστερη
κατασκευή
σκεπασμένη
με
κεραμίδια
.
Στον
κεντρικό
περίβολο
βλέπεις
και
τα
λιθόκτιστα
στόμια
από
δυο
υπόγειες
δεξαμενές
που
μάζευαν
το
βρόχινο
νερό
για
την
ύδρευση
του
φρουρίου
.
Το
συγκρότημα
από
ότι
αναφέρεται
στη
διαθήκη
του
κτήτορα
άρχισε
να
κτίζεται
στα
τέλη
του
18
ου
ή
στις
αρχές
του
19
ου
αι
.
και
πιθανόν
να
ολοκληρώθηκε
το
1795
όπως
αναγράφεται
πίσω
από
μια
εικόνα
του
Προφήτη
Ηλία
.
Στην
είσοδο
του
κάστρου
υπάρχει
ένας
βεβηλωμένος
τάφος
που
εξακολουθεί
να
περιέχει
ανθρώπινα
οστά
όπου
δεν
αναφέρεται
κανένα
στοιχείο
επάνω
του
.
Για
να
τον
επισκεφτεί
κανείς
πρέπει
να
κινηθεί
προς
Καλαμάτα
και
φτάνοντας
μετά
την
γέφυρα
της
Κοσκάραγας
στην
διασταύρωση
για
Σωτηριάνικα
(13
χλμ
.
από
Καλαμάτα
)
θα
δεί
το
κάστρο
το
οποίο
απέχει
από
εκεί
1600
μέτρα
.
Ο
Πύργος
του
Κουμουνδούρου
,
με
τον
ενσωματωμένο
ανεμόμυλο
,
στον
οικισμό
Γαρμπελιάς
του
χωριού
Κάμπος
κτισμένος
(
μετά
το
1830)
από
πέτρα
,
έχει
αμυντικό
κυρίως
χαρακτήρα
.
Πρόκειται
για
τον
Πύργο
του
Καπετάνιου
Κουτήφαρη
και
αργότερα
του
καπετάνιου
Κουμουνδούρου
ή
Κουμουντουράκη
(
μετέπειτα
Μπέη
της
Μάνης
και
προγόνου
του
Αλέξανδρου
Κουμουνδούρου
)
που
τον
πολιόρκησαν
στο
κάστρο
,
τον
συνέλαβαν
και
τον
εξόντωσαν
στην
Κων
/
λη
οι
Τούρκοι
.
Έχει
συνδέσει
τη
φήμη
του
κυρίως
με
το
γεγονός
ότι
πιθανόν
αποτέλεσε
το
πατρικό
του
Αλέξανδρου
Κουμουνδούρου
,
του
για
σειρά
ετών
πρωθυπουργού
της
Ελλάδος
κατά
τα
μεταεπαναστατικά
χρόνια
.
Δίπλα
στον
πύργο
Κουμουνδούρου
βρίσκεται
Μυκηναϊκός
θολωτός
τάφος
του
Μαχάονα
, (
γιος
του
Ασκληπιού
),
του
1250
π
.
Χ
.
Ο
Πύργος
του
Κουμουνδούρου
4 / 16
Ο
Πύργος
του
Κιτρινιάρη
-
Ξανθέα
βρίσκεται
πάνω
σε
ένα
χαρακτηριστικό
ύψωμα
των
βράχων
και
σε
υψόμετρο
700
μέτρων
στα
όρια
του
Δημοτικού
Διαμερίσματος
Εξωχωρίου
.
Ο
πύργος
αποτελεί
ένα
τυπικό
δείγμα
οχυρωμένης
κατοικίας
(
πυργόσπιτου
)
του
18
ου
αιώνα
και
όταν
η
περιοχή
έσφυζε
από
ζωή
και
η
διακίνηση
των
ανθρώπων
γινόταν
πεζή
και
με
ζώα
ο
πύργος
λόγω
της
στρατηγικής
του
θέσης
έλεγχε
τις
διαβάσεις
και
δέσποζε
της
χαράδρας
.
Είναι
κτισμένος
με
αργούς
λίθους
από
ντόπιο
ασβεστολιθικό
πέτρωμα
με
μερική
χρήση
ημιλαξευτών
λίθων
στα
ανοίγματα
.
Στη
σημερινή
του
μορφή
αποτελείται
από
ένα
τετράγωνης
σχεδόν
κάτοψης
τριώροφο
πύργο
και
ένα
ορθογωνικής
κάτοψης
διώροφο
πρόκτισμα
.
Τα
πατώματα
ανάμεσα
στους
ορόφους
ήταν
ξύλινα
,
ενώ
η
κάλυψη
γινόταν
με
ξύλινη
δίρριχτη
στέγη
,
η
οποία
δεν
σώζεται
σήμερα
.
Διαθέτει
τρεις
ορόφους
με
αρκετές
πολεμότρυπες
στις
τέσσερις
πλευρές
του
.
Τα
παράθυρα
σε
σχήμα
καμάρας
,
ο
μαντρότοιχος
και
η
τοξωτή
του
θύρα
συμπληρώνουν
το
ιστορικό
αυτό
κτίριο
που
αποτελεί
ενδιαφέρον
δείγμα
της
προεπαναστατικής
οχυρωματικής
αρχιτεκτονικής
της
Μάνης
.
Ο
Πύργος
του
Κιτρινιάρη
-
Ξανθέα
Ο
Πύργος
του
Τρουπάκη
-
Μούρτζινου
στην
Καρδαμύλη
χτίστηκε
το
1807,
και
αποτελείται
από
ένα
σύμπλεγμα
κτισμάτων
,
αρκετά
καλά
συντηρημένων
μέσα
στο
οποίο
περικλείεται
και
ο
κατά
πολύ
παλαιότερος
ναός
του
Αγίου
Σπυρίδωνα
(1685-1715).
Ήταν
το
οχυρό
της
οικογένειας
Τρουπάκη
-
Μούρτζινου
,
ανταγωνιστών
της
οικογένειας
Μαυρομιχάλη
από
την
Αρεόπολη
.
Η
οικογένεια
Τρουπάκη
ήταν
μια
από
τις
ισχυρότερες
και
κυρίαρχες
οικογένειες
στη
Μεσσηνιακή
Μάνη
και
διοίκησαν
την
καπετανία
της
Ανδρούβιστας
για
περισσότερα
από
200
χρόνια
.
Στις
6
Γενάρη
1821
ήρθε
από
τη
Ζάκυνθο
ο
Κολοκοτρώνης
και
φιλοξενήθηκε
εδώ
σε
αυτόν
τον
πύργο
κάπου
δυόμιση
μήνες
,
ώσπου
μαζί
με
τους
αγωνιστές
της
Ανδρούβιστας
και
τους
άλλους
αρχηγούς
έγινε
η
εξόρμηση
και
ξεκίνησαν
για
την
κατάκτηση
της
Καλαμάτας
.
Ο
πύργος
διακρίνεται
για
τα
τέσσερα
επίπεδά
του
ενώ
διαθέτει
στέρνα
,
σιδηρουργείο
(
το
μοναδικό
που
έχει
εντοπιστεί
στη
Μάνη
),
πολεμίστρα
και
αμυντική
υποδομή
με
φρούριο
.
Σε
αρμονική
σύνδεση
με
τα
παράσπιτα
και
το
παραδοσιακό
ελαιοτριβείο
του
,
περιβάλλεται
από
οχυρωματικό
περίβολο
δίνοντας
στον
επισκέπτη
τη
δυνατότητα
να
δει
από
κοντά
ένα
μικρό
αλλά
πολύ
αξιόλογο
δείγμα
της
μανιάτικης
καστροπολιτείας
.
Μπαίνοντας
στο
Κάστρο
από
τη
μισογκρεμισμένη
τοξωτή
πύλη
μας
υποδέχεται
η
μεταβυζαντινή
εκκλησία
του
Αγίου
Σπυρίδωνα
,
οικογενειακή
εκκλησία
των
Τρουπάκηδων
-
Μούρτζινων
,
έργο
που
επιδεικνύει
την
ισχύ
και
την
οικονομική
ευρωστία
της
οικογένειας
.
Κτισμένος
με
"
δανεικά
"
υλικά
από
αρχαία
κτίσματα
,
με
θαυμάσιες
γλυπτές
παραστάσεις
στα
πλαίσια
των
παραθυριών
,
με
εντυπωσιακό
τρούλο
και
ένα
επιβλητικό
τετραώροφο
μήκους
17
μέτρων
καμπαναριό
,
επτανησιακής
τέχνης
.
Στην
είσοδό
της
εντυπωσιάζει
ο
ανάγλυφος
δικέφαλος
αετός
,
που
ήταν
βυζαντινό
έμβλημα
.
Στον
ναό
του
Αγ
.
Σπυρίδωνα
ο
Θ
.
Κολοκοτρώνης
λειτουργήθηκε
με
τα
παλικάρια
του
παραμονές
του
μεγάλου
ξεσηκωμού
πριν
κατέβει
στην
Καλαμάτα
.
5 / 16
Σήμερα
λειτουργεί
ως
μόνιμη
έκθεση
Μουσείου
που
στεγάζεται
στην
τριώροφη
οχυρή
κατοικία
-
οντά
αλλά
και
το
ίδιο
το
συγκρότημα
λειτουργεί
ως
έκθεμα
με
την
ανάδειξη
των
χώρων
του
και
της
ιδιαίτερης
λειτουργίας
τους
(
πύργος
,
σιδηρουργείο
,
στέρνα
,
λαχανόκηπος
,
ελαιοτριβείο
,
οικογενειακός
ναός
).
Ο
Πύργος
του
Τρουπάκη
-
Μούρτζινου
Στον
οικισμό
Λιμπόχοβα
(
Ζαχαριάς
),
βρίσκεται
ο
αναπαλαιωμένος
πύργος
του
Κουκέα
(
ιδιοκτησίας
του
κ
.
Σταυριανού
Κατσιρέα
,
Ζωγράφου
),
που
είναι
γνωστός
ως
Πύργος
του
Ζαχαριά
επειδή
μέσα
σε
αυτόν
δολοφονήθηκε
το
1805
ο
αρματολός
Ζαχαριάς
Μπαρμπιτσιώτης
που
ήταν
κουμπάρος
με
το
Κουκέα
.
Κτίστηκε
το
1800
και
αργότερα
που
αφαίρεσαν
ένα
τμήμα
του
τοίχου
επειδή
ήταν
πολύ
ψηλός
,
έγραψαν
σε
αγκωνάρι
με
καλέμι
χρονολογία
1808.
Έξω
από
τον
Πύργο
υπάρχει
προτομή
του
Ζαχαριά
.
Ο
Πύργος
του
Πατριαρχέα
στο
Προσήλιο
εντάσσεται
και
αυτός
με
τη
σειρά
του
στη
γνωστή
παραδοσιακή
αρχιτεκτονική
της
Μάνης
.
Με
περίπου
τετράγωνη
κάτοψη
,
είναι
ένα
κτίσμα
μεγάλου
ύψους
κατασκευασμένο
από
τοπικούς
λίθους
σε
τρία
ή
τέσσερα
διαφορετικά
επίπεδα
.
Ο
αμυντικός
κυρίως
χαρακτήρας
του
πύργου
και
τα
παράθυρά
του
προσφέρουν
πολύτιμα
στοιχεία
σχετικά
με
την
ταραγμένη
ιστορικά
περιοχή
και
τους
μακρόχρονους
αγώνες
της
.
6 / 16
Ο
Πύργος
του
καπετάν
Κωνσταντή
Ντουράκη
ή
Δουράκη
,
στην
Καστάνια
της
Μεσσηνιακής
Μάνης
,
που
έχει
συνδέσει
τη
φήμη
του
με
το
Θεόδωρο
Κολοκοτρώνη
καθώς
σε
αυτόν
είχε
βρει
καταφύγιο
κατά
το
διωγμό
των
κλεφτών
το
1803.
Από
εδώ
επίσης
διέφυγε
,
το
Μάρτιο
του
1806,
προς
την
Ελαφόνησο
.
Πρόκειται
για
έναν
πολυώροφο
πύργο
του
18
ου
αιώνα
ο
οποίος
αντικατοπτρίζει
την
παραδοσιακή
μανιάτικη
αρχιτεκτονική
εμπλουτισμένη
με
γραφικές
καταχύστρες
και
αμυντικές
πολεμότρυπες
και
ξεχωρίζει
για
τους
τέσσερις
κυκλικού
σχήματος
πυργίσκους
του
.
Ο
Πύργος
του
καπετάν
Κωνσταντή
Ντουράκη
ή
Δουράκη
Στο
Προάστιο
βλέπουμε
το
σύνθετο
Πυργόσπιτο
του
Περδικέα
και
Χιουρέα
.
Επιβλητικός
είναι
ο
Πύργος
του
Προκοπέα
στη
Χώρα
Ανδρούβιστας
που
κτίσθηκε
στη
διάρκεια
της
Επαναστάσεως
του
1821.
Στους
Α
.
Δολούς
εμφανίζεται
επιβλητικός
ο
Πύργος
του
Σαράβα
.
Στον
Άγιο
Δημήτριο
(2
χλμ
.
νοτιοανατολικά
του
Αγίου
Νικολάου
),
ξεχωρίζει
ο
καλοδιατηρημένος
πύργος
του
Καπετάν
Χρηστέα
.
Ο
Καπετάν
Χρηστέας
ήταν
καπετάνιος
της
περιοχής
και
με
τα
παλικάρια
του
συμμετείχαν
στην
απελευθέρωση
της
Καλαμάτας
και
στον
αγώνα
του
1821.
Ο
Ιμπραήμ
το
1826
προσπάθησε
να
αποβιβαστεί
στο
λιμανάκι
του
χωριού
αλλά
απέτυχε
όπως
συνέβη
και
στην
υπόλοιπη
Μάνη
.
Εδώ
βρισκόταν
το
ιστορικό
κανόνι
γνωστό
σε
όλη
τη
Μάνη
με
το
όνομα
"
Κοψοχείλα
",
του
οποίου
χειριστής
ήταν
ο
Στέφανος
Χρηστέας
ή
Ξυδέας
,
από
τον
Άγιο
Δημήτρη
.
Το
κανόνι
αυτό
είχε
κουρσέψει
ο
Καπετάν
Χρηστέας
με
τα
παλικάρια
του
από
ένα
μεγάλο
Βενετσάνικο
καράβι
και
το
όνομα
το
πήρε
όταν
κτυπώντας
την
Ναυαρχίδα
του
Ιμπραήμ
κόπηκε
ένα
κομμάτι
από
το
επάνω
μέρος
του
χείλους
του
.
7 / 16
Πύργος
του
Καπετάν
Χρηστέα
Στο
χωριό
Μικρή
Καστάνια
του
δήμου
Αγίου
Νικολάου
βρίσκεται
ο
Πύργος
Βενετσανάκη
.
Χτίστηκε
από
τον
Παναγιώταρο
Βενετσανάκη
και
υπήρξε
προπύργιο
των
κλεφτών
σε
όλη
τη
διάρκεια
του
απελευθερωτικού
αγώνα
.
Στον
παραδοσιακό
οικισμό
Λαγκάδα
της
βορειοδυτικής
Μάνης
,
σώζονται
αρκετοί
πύργοι
,
όπως
ο
πενταόροφος
πολεμόπυργος
της
ισχυρής
οικογένειας
Καπιτσίνων
,
αντιπροσωπευτικό
δείγμα
της
προεπαναστατικής
περιόδου
με
χαρακτηριστική
λιτότητα
στη
μορφολογία
,
τετράγωνη
μονόχωρη
κάτοψη
,
μία
κύρια
τοξωτή
είσοδος
,
πολλές
ντουφεκίστρες
σε
όλους
τους
ορόφους
και
σε
διάφορα
ύψη
,
και
τα
τέσσερα
κυλινδρικά
γωνιακά
κλουβιά
.
Επίσης
ο
τετραώροφος
Πύργος
του
Οικονομέα
(1757),
η
τριώροφη
κατοικία
του
Κισκήρα
(1859)
καθώς
και
τα
χαλάσματα
από
τον
πύργο
του
Γουλά
όπου
σύμφωνα
με
την
παράδοση
είχε
στρογγυλό
σχήμα
και
ξεχωριστή
αρχιτεκτονική
δομή
από
τους
άλλους
πύργους
.
Ανήκε
στην
οικογένεια
των
Μιχαλιτσιάνων
.
Στον
άλλο
παραδοσιακό
οικισμό
στις
Θαλάμες
βρίσκεται
το
Πυργόσπιτο
του
Σταυριανέα
και
στο
Καρυοβούνι
ο
Πύργος
του
Γουδέλη
.
8 / 16
Ο
Πύργος
του
Πετρόμπεη
Μαυρομιχάλη
δεσπόζει
στο
Λιμένι
.
Το
αναστηλωμένο
τετραόροφο
Πυργόκαστρο
των
Μαυρομιχαλαίων
με
τοξωτά
ανοίγματα
,
κτιριακό
συγκρότημα
ανεκτίμητης
αξίας
,
ανήκε
στον
γνωστό
αρχηγό
-
μπέη
της
Μάνης
που
πρωταγωνίστησε
στην
επανάσταση
του
1821.
Ο
πύργος
αποτέλεσε
το
στρατηγείο
των
Μανιατών
στην
επανάσταση
.
Κοντά
στο
εκκλησάκι
του
Αη
Σώστη
συναντάμε
τον
ανδριάντα
του
Πετρόμπεη
.
Το
αρχοντικό
των
Μαυρομιχαλαίων
,
που
αποδεικνύει
την
ανάπτυξη
του
χωριού
κατά
τα
προεπαναστατικά
χρόνια
,
έχει
αναπαλαιωθεί
και
χρησιμοποιείται
σαν
Μουσείο
(
Μπενάκειο
).
Πύργος
του
Πετρόμπεη
Μαυρομιχάλη
Επίσης
στην
Κοίτα
ή
"
Πολυπυργού
"
που
είναι
γνωστή
και
ως
"
Νικλιάνικα
",
που
θεωρείται
η
κοιτίδα
των
Μανιάτικων
Πύργων
,
είχε
21
πολεμόπυργους
και
28
πυργόσπιτα
.
Διακρίνουμε
το
πυργοσυγκρότημα
των
Λιάνων
που
κατασκευάστηκε
με
διάφορες
προσθήκες
μεταξύ
1800
και
1850,
τον
πολεμόπυργο
του
Βουδικλάρη
(1763),
τον
εξαόροφο
πύργο
του
Λαζαρόγγονα
(1850),
τον
τετραόροφο
πύργο
των
Κουτρουλιάνων
,
τον
πύργο
του
Βαγιακάκου
κ
.
ά
.
Πολεμόπυργος
του
Βουδικλάρη
9 / 16
Πύργος
του
Λαζαρόγγονα
Πύργος
του
Βαγιακάκου
10 / 16
Στη
νησίδα
Κρανάη
(
Μαραθονήσι
)
βρίσκεται
ο
πύργος
του
Τζανετάκη
-
Γρηγοράκη
,
που
αποτελείται
από
έναν
επιβλητικό
πύργο
και
μια
μεγάλη
διώροφη
μακρόστενη
οικία
σε
επαφή
με
τη
βόρεια
πλευρά
του
πύργου
,
καθώς
επίσης
και
από
μια
ημιυπόγεια
θολωτή
δεξαμενή
σε
επαφή
με
τον
πύργο
που
εξυπηρετούσε
το
συγκρότημα
.
Θαυμάσιο
μνημείο
παραδοσιακής
μανιάτικης
αρχιτεκτονικής
,
που
χτίστηκε
το
1829
από
τον
ομώνυμο
στρατηγό
της
επανάστασης
,
ήταν
η
έδρα
του
3
ου
Μπέη
της
Μάνης
του
Τζανέμπεη
και
πολλών
άλλων
επιφανών
ανδρών
της
οικογένειας
Γρηγοράκη
,
έχει
αναστηλωθεί
και
λειτουργεί
ως
λαογραφικό
μουσείο
της
Μάνης
.
Πύργος
του
Τζανετάκη
-
Γρηγοράκη
Νότια
του
χωριού
Πύργος
Δυρού
βρίσκεται
το
πυργοσυγκρότημα
του
οπλαρχηγού
Σκλαβουνάκου
,
ένα
πολυόροφο
κτίσμα
του
1812,
με
εξαώροφο
πύργο
ύψους
25
μ
.,
περίβολο
,
δεξαμενές
και
οικογενειακό
εκκλησάκι
με
κοιμητήριο
που
δεσπόζει
στην
περιοχή
αυτή
.
Πυργοσυγκρότημα
του
οπλαρχηγού
Σκλαβουνάκου
Στη
Ράχη
Γυθείου
βρίσκεται
ο
Πύργος
Πετροπουλάκη
ο
οποίος
κατασκευάστηκε
το
1790
από
τον
Παναγιώτη
Πετροπουλάκη
,
μίας
από
τις
μεγαλύτερες
οικογένειες
της
Μάνης
.
Σήμερα
,
ο
πύργος
έχει
αναστηλωθεί
και
έχει
μετατραπεί
σε
ένα
παραδοσιακό
ξενοδοχείο
.
11 / 16
Στην
Αρεόπολη
βρίσκεται
ο
πύργος
του
Καπετανάκου
,
γνωστής
οικογένειας
της
περιοχής
που
αποτελεί
δείγμα
χαρακτηριστικό
μανιάτικου
πύργου
,
χτισμένος
στα
1865,
τον
οποίον
αγόρασε
κι
αναπαλαίωσε
ο
Ε
.
Ο
.
Τ
.
και
λειτουργεί
ως
ξενώνας
αποτελούμενος
από
ισόγειο
και
δύο
ορόφους
,
λιακωτό
και
αυλή
με
στέρνα
.
Ο
πύργος
Πικουλάκη
στην
Αρεόπολη
,
τυπικό
δείγμα
οχυρής
κατοικίας
της
περιοχής
,
με
πύργο
και
οικία
,
γύρω
από
εσωτερική
μικρή
αυλή
,
είναι
ένα
ιστορικό
διατηρητέο
μνημείο
.
Ο
Πύργος
ανήκε
στην
οικογένεια
Πικουλάκη
που
ήταν
μία
από
τις
πιο
γνωστές
οικογένειες
της
προεπαναστατικής
περιόδου
στη
Μάνη
,
είναι
ένα
από
τα
ιστορικά
κτίσματα
του
οικισμού
,
μιας
και
σε
αυτό
το
σημείο
οι
Μανιάτες
απέκρουσαν
τους
Αιγυπτίους
του
Ιμπραήμ
πασά
όταν
έκαναν
απόβαση
στο
Διρό
.
Ο
Πύργος
παραχωρήθηκε
στο
ελληνικό
δημόσιο
και
λειτουργεί
σαν
Βυζαντινό
Μουσείο
της
Αρεόπολης
ενω
εκτίθεται
μόνιμα
η
έκθεση
με
τίτλο
"
Ιστορίες
θρησκευτικής
πίστης
στη
Μάνη
".
Ο
πύργος
Πικουλάκη
12 / 16
Στην
Αρεόπολη
βρίσκεται
επισης
η
πυργοκατοικία
του
Κυριακούλη
Μαυρομιχάλη
επιβλητική
αλλά
εγκαταλελειμμένη
.
Ανατολικά
της
Καρυούπολης
διατηρείται
ακόμη
ο
πύργος
του
Κοσονάκου
που
κτίστηκε
στα
χρόνια
της
επανάστασης
του
1821
και
δεσπόζει
στην
περιοχή
.
πύργος
του
Κοσονάκου
Στον
Αγερανό
δίπλα
στον
Ι
.
Ν
.
των
Ταξιαρχών
βρίσκεται
ένας
από
τους
πιο
ιστορικούς
πύργους
της
Μάνης
,
ο
πύργος
των
Γρηγοράκηδων
.
Εδώ
είχε
την
έδρα
του
ο
Αντώνης
Γρηγοράκης
(
Αντωνόμπεης
),
που
ήταν
ο
5
ος
μπέης
της
Μάνης
(1803 - 1808).
Το
φρουριακό
συγκρότημα
με
τα
τείχη
,
το
παλατάκι
,
τη
πύλη
κ
.
α
.,
αποτελεί
εξαίρετο
δείγμα
της
Μανιάτικης
αρχιτεκτονικής
του
18
ου
αιώνα
,
που
εντυπωσιάζει
τον
επισκέπτη
.
Η
φημισμένη
οικογένεια
ανέδειξε
3
Μπέηδες
που
ηγεμονούσαν
26
χρόνια
στη
Μάνη
.
13 / 16
Το
Πυργοσυγκρότημα
του
Τσικουρίου
στον
Αγερανό
,
βρίσκεται
ψηλά
στο
λόφο
και
είναι
αντιπροσωπευτικό
δείγμα
τοπικής
μανιάτικης
αμυντικής
κατοικίας
,
με
τοίχους
διάτρητους
από
πολεμότρυπες
(18
ου
αιώνα
.).
Είναι
διώροφο
,
περιβάλλεται
από
κτιριακό
συγκρότημα
σπιτιών
,
στάβλων
,
αποθηκών
,
φούρνου
και
στέρνας
,
τα
οποία
περικλείονται
από
μαντρότοιχο
με
φρουριακή
αυλόπορτα
.
Στον
Αγερανό
βρίσκεται
επίσης
το
Πυργόσπιτο
Αγγ
.
Τσοκάνη
.
Αποτελεί
αντιπροσωπευτικό
δείγμα
τοπικής
Μανιάτικης
αμυντικής
κατοικίας
.
Είναι
διόροφος
και
περιβάλλεται
από
κτιριακό
συγκρότημα
σπιτιών
,
στάβλων
,
αποθηκών
,
φούρνου
,
στέρνας
,
τα
οποία
περικλείονται
από
μαντρότοιχο
με
φρουριακή
αυλόπορτα
.
Οι
τοίχοι
είναι
διάτρητοι
από
πολεμότρυπες
.
Ο
Πύργος
Τσιτσίρη
στο
Σταυρί
,
ήταν
ο
πρώτος
αυθεντικός
μανιάτικος
πύργος
του
1820
που
αναπαλαιώθηκε
στην
περιοχή
.
Ο
πύργος
με
τη
νέα
του
μορφή
έγινε
ένας
διάσημος
σε
όλη
τη
Μάνη
ξενώνας
.
Τέλος
η
πολυφωτογραφημένη
Βάθεια
,
το
χωριό
με
τους
διάσημους
και
εντυπωσιακούς
πύργους
και
πολεμόπυργους
.
Η
Βάθεια
έχει
χαρακτηριστεί
ως
ο
"
Παρθενώνας
"
της
μανιάτικης
αρχιτεκτονικής
παράδοσης
.
Είναι
χτισμένη
στην
κορυφή
ενός
λόφου
σε
μικρή
απόσταση
από
την
θάλασσα
.
Μια
μικρή
βόλτα
στα
στενά
δρομάκια
του
οικισμού
αποκαλύπτει
στον
ταξιδιώτη
την
ομορφιά
της
μοναδικής
μανιάτικης
αρχιτεκτονικής
σε
ένα
συμπαγές
σύνολο
,
καθώς
στη
Βάθεια
υπάρχουν
70
κατοικίες
, 4
εκκλησίες
και
δύο
M
ολεμό
Mu
ργοι
σε
μόλις
17
στρέμματα
!
Όλοι
μαζί
οι
πύργοι
αποτελούσαν
ένα
οχυρό
απόρθητο
.
Ιδιόμορφα
κτίσματα
,
δίνουν
την
εντύπωση
οχυρωματικών
δημιουργημάτων
,
μολονότι
κτίσθηκαν
για
κατοικίες
.
Τα
πυργόσπιτα
υψώνουν
τους
δυο
,
τρεις
και
τέσσερις
ορόφους
τους
πάνω
στον
απότομο
λόφο
,
χωρισμένα
στις
παλιές
γειτονιές
των
Καραμπατιάνων
,
των
Μιχαλακιάνων
,
των
Καληδωνιάνων
και
άλλες
.
Τα
περισσότερα
σπίτια
και
πύργοι
χρονολογούνται
στην
περίοδο
1840-1900 .
Κατά
την
περίοδο
της
μεγάλης
φυγής
των
κατοίκων
της
επαρχίας
προς
τα
μεγάλα
αστικά
κέντρα
,
έφτασε
μέχρι
το
1980
να
είναι
σχεδόν
ολοκληρωτικά
εγκαταλελειμμένη
.
Μετά
το
1980
ο
ΕΟΤ
αναστήλωσε
τους
περισσότερους
πύργους
και
τους
διαμόρφωσε
σε
ξενώνες
.
14 / 16
15 / 16
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου