ΓΑΡΔΕΝΙΤΣΑ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ.

ΓΑΡΔΕΝΙΤΣΑ

Gardenitsa,Lakonia,Greece

Η Γαρδενίτσα αποτελείται απο δύο Παραδοσιακούς Οικισμούς(Γειτονιές) Τη Πάνω και Κάτω Γαρδενίτσα.. Οφείλουν το όνομα τους στη Καρδιανή Παρθένο(χαϊδευτικά Καρδιανίτσα-Καρδενίκια,που πήρε το Όνομα της και ο Μισογκρεμισμένος Ναός με τον ομώνυμο ακριβώς δίπλα Γκρεμισμενο Παλιό Μεγαλιθικό οικισμό της Άγιας Μαριας Νοτιοδυτικά της Γαρδενίτσας,Χαλάσματα Σήμερα).Κόρη του Άρχοντα Καρδιανού ανθρώπου που έπαιξε πολύ σημαντικο ρόλο στην ιστορία της Μέσα Μάνης. Η Καρδιανη ήταν ιδρύτρια και καθηγουμένη της Μονής του Σωτήρος που προυπήρχε απο το πρώτο μισό του 11ου.αιώνα.Αργότερα το Μοναστήρι εγκαταλείφθηκε και σκεπάστηκε απο βάτα και άγρια βλάστηση.Ανακαλείφθηκε τυχαία μετα απο χρόνια απο ένα πρόβατο που είχε χωθεί στον βατουριόνα του Γιανιτσαριάνου Λιανού,έγγαμο ιερέα και γιο του Μαυροειδή που εγκαταστάθηκε στη Περιοχή με τον αδερφό του. Μετά την εγκατάσταση στη Κάτω Γαρδενίτσα του ιερέα Γιανιτσαριάνο Λιανό εγκαταστάθηκε στη Πάνω Γαρδενίτσα απο τη κίττα ο Καουριάνος Κούρος Μαυρομιχάλης,ο Οποίος αργότερα κάλεσε μαζί του τις οικογένειες Κοκοράκη και Σεψά.Βοριότερα της Άνω Γαρδενίτσας και πάνω απο τη θέση:Κουτουπάκια, βρίσκεται ο Γκρεμισμένος και Εγκαταλελειμένος Αρχαίος Οικισμός (Λιόστιφα) τον οποίο ταυτίζουν με την ομηρική "Μέσση"(Πολυτρήρων). Η Γαρδενίτσα Άνω και Κάτω διοικητικά ανήκει στη Τοπική Κοινότητα Κοίτας,Δημοτική Ενότητα Οιτύλου του Νέου Καλλικρατικού Δήμου Ανατολικής Μάνης( με Επίσημη έδρα του Δήμου(Δημαρχιακό Μέγαρο) το Γύθειο αλλά ιστορική έδρα την Αρεόπολη) Οι Μόνιμοι Κάτοικοι με την Απογραφή του 2011 για την Πάνω Γαρδενίτσα είναι 34 και για τη Κάτω Γαρδενίτσα 8 Η Πάνω Γαρδενίτσα εχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός με το ΦΕΚ-912/Δ/98: Η Κάτω Γαρδενίτσα(χώρα) εχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός με το ΦΕΚ-594/Δ/78 ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ 1)Μεταμόρφωση του Σωτήρος(Σωτήρας) Βυζαντινός Ναός του πρώτου μισού 11ου.αι απο τους Σπουδαιότερους Ναούς της Μάνης στη Κάτω Γαρδενίτσα. 2) Ο Άγιος Δημήτρης Κοιμητηριακός Ναός στη Πάνω Γαρδενίτσα 3)Άγιος Πέτρος Μονοκάμαρος Ναός του 11ου.αι στη Θέση:Ράχη της Κάτω Γαρδενίτσας 4)Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος Μονοκάμαρος Ναός του 11ου.αι στη θέση Αγιάννηδες στη Κάτω Γαρδενίτσα. 5)Η Άγια Μαρια Νοτιοδυτικά της Γαρδενίτσας με τα χαλάσματα το παλαιού ομώνυμου μεγαλιθικού οικισμού 6)Άγιος Νικόλας στη Δημοσιά. ΣΗΜΕΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ α)Ο Οικισμός (Λιόστιφα) τον οποίο ταυτίζουν με την ομηρική "Μέσση"(Πολυτρήρων). β)Τα Χαλάσματα του Παλαιου Μεγαλιθικόυ οικισμού Άγια Μαριά. γ)Ο Χαραμπός(Βαραθρο) στον Γιαννοπολιάνικο- Γεωργοπουλιάνικο Συνοικισμό δ)Το Χαραμπούλι-Κουράκου(Σπηλαιοβάραθρο) δυτικα του Μελισσουργείου(πλατεία-πάρκιν) στη Πάνω Γαρδενίτσα με το μικρό στομιο (σαν της στέρνας) αλλα μεγάλο βαθος και με αιθουσες που έχουν Σταλαγμίτες και Σταλακτίτες. ε)Το "Κώλομα" δυτικά απο το Κοιμητηριο της κάτω Γαρδενίτσας,ένα αξιοπερίργο βαθούλωμα της φύσης ζ)Το Τελευταίο Παλιό Παππουδικό Καλντερίμι στα Γεωργοπουλιάνικα της Κάτω Γαρδενίτσας ή) Το Γραφικό Λιθάρι στη Κάτω Γαρδενίτσα θ) Ο Λάκκος της Κάτω Γαρδενίτσας ι)Το Παλιο Ανέγκιχτο απο το Χρόνο Γεωργοπουλιάνικο (Μιχαλακιάνικο)Λυτριβίο και η Μηχανή(πρέσα) απο το παλιο Λυτριβίο του Κουρή(Κουράκου) που ειναι τοποθετημένη έξω απο τα Λΐανικα Σπίτια στη Πάνω Γαρδενίτσα. κ) Τα Πάμπολα παλιά Πυργόσπιτα στη Πάνω και στη Κάτω Γαρδενίτσα. λ)Την Πλατεία του"Μελισουργίου στη Πάνω Γαρδενίτσα μ)Το Λυτριβίο της Οικογένειας Κουράκου(Κωστάκου) επι του κεντρικού δρόμου,ένα απο τα τρία Εναπομείναντα Λυτριβία που τρυγούν(Δουλέουν) στην Αποσκερή(Δυτική) Μέσα Μάνη. ν) Τη θύμηση απο τις ρούγες που στείνανε οι Πρόγονοι μαs.

ΧΑΡΤΗΣ ΓΑΡΔΕΝΙΤΣΑΣ-(map of the gardenitsa): https://drive.google.com/open?id=1maEnaDdC9kblfiDhGqkkwMNh7ugtrFfo&usp=sharing

Βιντεο της Γαρδενιτσας

ΧΑΡΑΜΠΟΣ ΚΑΤΩ ΓΑΡΔΕΝΙΤΣΑΣ

ΧΑΡΑΜΠΟΥΛΙ ΑΝΩ ΓΑΡΔΕΝΙΤΣΑΣ

ΠΑΛΙΟ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΙΑΝΙΚΟ ΛΙΘΑΡΙ

(οικ.κληρ.Μιχ.Λ.Γεωργοπουλου 1910-1992)

Διαστασεις:1,70*1,70

ΛΙΘΑΡΙ

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ(11ου.αι)

Sotiras,kato Gardenitsa,Lakonia,Greece

Ο ναός του Σωτήρα κτίστηκε τον πρώτο μισό του 11ο αιώνα ενώ το τετράγωνο προστώο με το κωδωνοστάσιο προστέθηκε τον 12ο αιώνα. Οι τοιχογραφίες που διατηρούνται στο εσωτερικό του χρονολογούνται στον 14ο κ 15ο αιώνα. Στο μνημείο αναγνωρίζονται τρεις εποχές ιστόρησης. Η παλαιότερη, η οποία αποκαλύφθηκε σε σχετικά μικρή έκταση μετά την καθαίρεση των νεότερων επιχρισμάτων, χρονολογείται πολύ πιθανόν στο τέλος του 13ου ή στις αρχές του 14ου αιώνα και περιορίζεται στην καμάρα του ιερού Βήματος, στον κυρίως ναό και σε τμήματα του νάρθηκα. Περιλαμβάνει σκηνές από τον χριστολογικό κύκλο, ολόσωμους αγίους και επιβλητικούς έφιππους στρατιωτικούς αγίους. Αξίζει να μνημονευθεί μια ωραία παράσταση δωρητή , στο βορειοδυτικό τοίχο του νάρθηκα. Πρόκειται για ανδρική μορφή με κωνικό κάλυμμα κεφαλής και επίσημη ενδυμασία, προφανώς αξιωματούχο που προσφέρει στον Χριστό πέντε πολυτελείς κώδικες. Η προσφορά κωδίκων, άγνωστη από τα μέχρι σήμερα δεδομένα στη μνημειακή ζωγραφική, απαντά συνήθως στη ζωγραφική των χειρογράφων προσδίδοντας στην παράσταση ιδιαίτερο εικονογραφικό ενδιαφέρον με συμβολικές προεκτάσεις. Η δεύτερη χρονολογικά φάση, η οποία έχει δημοσιευθεί από τον καθηγητή Νικόλαο Γκιολέ στον αφιερωμένο στον Δρανδάκη τόμο Αντίφωνον. τοποθετείται στις αρχές του 15ου αιώνα και καλύπτει τους χώρους της πρόθεσης και του διακονικού. Στην τρίτη φάση ανήκουν οι μεταβυζαντινές τοιχογραφίες του τέμπλου και των παράπλευρων τοίχων του ναού. Οι τοιχογραφίες της νότιας καμάρας του νάρθηκα χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης λόγω των επεμβάσεων που έχουν δεχθεί.(Εσωτερικα ο Ναός κατα το παρελθόν είχε ασπρηστεί απο Κατοίκους του χωριού.) Εξωτερικά Πίσω απο το Ιερό βρίσκοναι θαμένα τα οστά των κατωκαρδενικιωτών Προπαππούδων. Ο Σωτήρας της Γαρδενίτσας του Νικολάου Δρανδάκη, καθηγητή Πανεπιστημίου Ο δίστηλος, τρουλλαίος, σταυροειδής ναός με τις ωραίες αναλογίες είναι γνωστός από προγενέστερες μελέτες. Η τοιχοδομία του είναι εκ λειασμένων λίθων, πλίνθοι χρησιμοποιήθηκαν εδώ και εκεί. Οι τοίχοι του διακοσμούνται με περισσότερες οδοντωτές ταινίες. Στη Β πλευρά, χαμηλά, πλάκες σχηματίζουν τρία Ταυ. Τα ισοϋψή δυο ανατολικά ταυ είναι χαμηλότερα του τρίτου (είκ. 19). Η πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομία του ναού Δεν είναι άψογη εξ άλλου αποτελείται εν μέρει από μαρμαρόλιθους πελεκημένους, αλλ' όχι λείους, σε στρώσεις οριζόντιες. Μερικοί λίθοι είναι μεγάλοι, έτσι ο παρά την ΒΑ γωνίαν έχει μήκος μεγαλύτερον από 2μ. Ανελλιπέστερα έχουν τοποθετηθή οι οριζόντιες πλίνθοι. Οι κατακόρυφες πλίνθοι, όπου υπάρχουν, είναι μονές ή συγκείμενες από τεμάχια διαγράφουν ανέμελες γωνίες, Ίσους υπήρχε παράθυρο στο τύμπανο της Β κεραίας. Εσωτερικά δεν φαίνεται. (Και στον τρούλλο έμεινεν άφρακτο μόνο το Δ παράθυρο). Εκατέρωθεν του υποτιθέμενου παραθύρου του Β τύμπανου υπήρχε φαίνεται διπλός πλίνθινος μαίανδρος ή κουφίζον κόσμημα, όπως εκείνα της μεσαίας αψίδας (βλ. πιο κάτω). Στην κορυφή του Β αετώματος πλίνθοι σχηματίζουν μεταξύ άλλων κοσμήματος·ορθογώνιο (κενό σήμερα). Οδοντωτά γείσα υπήρχαν και κάτω από τις στέγες. Στο τύμπανο της Δ κεραίας διατρέχει την πλευρά κατά την βάση του αετώματος οδοντωτή ταινία. Στο Δ τοίχο του νάρθηκα πλίνθοι σχηματίζουν τα γράμματα Κ και Η. Στους κατακόρυφους γενικώτερα αρμούς του ναού απαντούν γωνίες, διπλό γωνιώδες έψιλον, Χι, Ξι. Το τόξον του Ν παραθύρου του νάρθηκα είναι πλίνθινο, πλαισιωμένο από μονή σειρά πλίνθων. Στο παράθυρο του τύμπανου της Ν κεραίας οδοντωτή ταινία αγκαλιάζει το πλίνθινο τόξο. Η ταινία στο ύψος της γενέσεως του τόξου οριζοντιώνεται επεκτεινόμενη εκατέρωθεν σε όλο το πλάτος του τυμπάνου. Το τύμπανο, επάνω στο οποίον επικάθηται ο οκτάπλευρος τρούλλος, σχηματίζει εξωτερικά εισέχουσες γωνίες. Οι κιονίσκοι που πλαισιώνουν τις πλευρές του τρούλλου από πωρόλιθους είναι ενδομημένοι και εκατέρωθέν τους διαμορφώνονται βαθιά αυλάκια. Τα πλίνθινα τόξα, τα όποια επιστέφουν κάθε πλευρά, τονίζονται με τριπλή σειρά πλίνθων πού οριζόντιες πάνω από τους κιονίσκους επέχουν θέση κιονόκρανων. Στο τυφλό τύμπανο της ΒΑ πλευράς του τρούλλου είναι εντοιχισμένο ψηλά πιάτο με γάνωμα λαδί και πράσινα γραπτά κοσμήματα. Ο Α τοίχος της εκκλησίας είναι χτισμένος με πωρόλιθους. Οι πλάγιες αψίδες τρίπλευρες και η μεσαία πεντάπλευρη. Στο σχήμα της ο Μegaw καθώς καi στη μορφή του τρούλλου αναγνωρίζει επίδραση της Σχολής της Κωνσταντινουπόλεως. Τα μονόλοβα τοξωτά παράθυρα των πλαγίων αψίδων έχουν και αυτά πλίνθινο τόξο, πλαισιωμένο από μονή σειρά πλίνθων. Το δίλοβο παράθυρο της μεσαίας αψίδας έχει μορφή κιονοστοιχίας. Το επίθημα του αμφικιονίσκου κοσμείται με ισοσκελή σταυρό. Οδοντωτή ταινία περιβάλλουσα το δίλοβο παράθυρο οριζοντιώνεται στη συνέχεια και διασχίζει και την αψίδα του Διακονικού. Κάτω από την οδοντωτή ταινία σειρά δόμων από ερυθρό μάρμαρο (Ταινάριο λίθο). Κάτω από τη στέγη της μεσαίας αψίδας οδοντωτό γείσο και χαμηλότερα, στις ακραίες προς Β και Ν πλευρές της πεντάπλευρης αψίδας, ανάμεσα στους πωρόλιθους της πρώτης σειράς, από ένα πλίνθινο δενδρύλλιο. Το δενδρύλλιο της Ν πλευράς, κανονικό και αυτό, παρουσιάζει μικρή διαφορά, πάνω από τους κλάδους κάθε πλευράς του οριζόντιο κομμάτι πλίνθου. Στο μέσον και των άλλων πλευρών της αψίδας πλίνθοι σχηματίζουν ορθογώνιο εγκλείον εντοιχισμένο πιάτο. Σώζονται καλύτερα το πιάτο της μεσαίας πλευράς και της ΝΑ. Το πρώτο ήταν βαθύ, τον γραπτό του διάκοσμο αποτελούν στο πράσινο γάνωμα μαύρες πλατιές ταινίες κατακόρυφες στα όρθια χείλη του. Εκατέρωθεν του πιάτου έψιλον πλίνθινο ένα κανονικό και ένα ανάστροφο. Το πιάτο της ΝΑ πλευράς είναι μισοφθαρμένο. Σε πράσινο βάθος κυματιστές γραμμές χρώματος μελιτζανί. Κάτω από το παράθυρο της μεσαίας αψίδας εδώ και εκεί αντί κατακόρυφων πλίνθων έχουν χρησιμοποιηθή τεμάχια κόκκινου μαρμάρου, κομμένου στο σχήμα πλίνθων. Οι πλευρές της μεσαίας αψίδας έχουν κουφίζοντα κεραμοπλαστικά κοσμήματα. Κατά τον Megaw είναι τα μοναδικά στη Μάνη πού προσαρμόζονται προς τους τύπους των κουφικών και τα μόνα πού τα μέρη τους έχουν πάρει το σχήμα τους με κόψιμο. Στους Αθηναϊκούς ναούς, επιλέγει, ο συρμός των κουφικών είχεν ήδη παρακμάσει γύρω στο 1080. Για τον τρόπο της τοιχοδομίας του ναού κάνει λόγο ό.π.. στη σ.154. Την εκκλησία χρονολογεί (σ.162) προ του ναού της Μπάμπακα, κοντά στο 1050. Για το προστώο του Σωτήρα ο H. Megaw έχει διατυπώσει τη γνώμη ότι προστέθηκε στο κτήριο κατά το πρώτο τέταρτο του 12ου αιώνα. Το προστώο είναι χτισμένο με πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομία. Το Δ τοξωτό του άνοιγμα (πύλη) έχει πλάτος 1,14. Τα πλάγια ανοίγματα είναι δίλοβα με πωρολίθινα τόξα. Όλα τα τόξα πλαισιώνει οδοντωτή ταινία. Στο Δ τοίχο οριζοντιούμενη η ταινία στο επίπεδο της γενέσεως του τόξου επεκτείνεται ως τις γωνίες, ενώ στα πλάγια δίλοβα μικρό της τμήμα συνδέει τα τοξωτά της μέρη που πλαισιώνουν τους λοβούς. Ο χαμηλωμένος τυφλός τρούλλος του προστώου είχε κυκλική βάση, τονιζόμενη εσωτερικά από σειρά πλίνθων που εξέχουν. Τα σφαιρικά τρίγωνα είναι κανονικά. Τέλος ας σημειωθή πως ο ναός διασώζει υπολείμματα υστεροβυζαντινών τοιχογραφιών. Η Βυζαντινή εκκλησία του Σωτήρα μας λέει η Παππουδική Παράδοση είναι Ιδιόκτητη και Ανήκει σε τέσσερις απο τις εννιά οικογένειες της Κάτω Γαρδενίτσας με κληρονομικό δικαίωμα που μεταφέρεται απο Γενιά σε Γενιά μέσα στους αιώνες.(στη Μάνη συνηθιζοταν σε πολλά χωριά) Οι Τέσσερις Οικογένειες είναι Γεωργοπουλιάνοι,Γιαννοπουλιάνοι,Δρακουλιάνοι.Σταυριανιάνοι. Οι Πέντε που δεν είναι: Κωσταριάνοι,Ριφουνιάνοι,Σαλιχιάνοι,Σερεμέτης,Σχιζόκωλος. Φυσικά όλοι Εκκλησιάζονται και την Ανάβουν. Παλιότερα καθε οικογένεια απο τους ιδιοκτήτες με τη σειρά της, την Άναβε και τη Συντηρούσε. Πίσω και στο Πλάϊ είναι θαμμένα τα οστά των Προππαπούδων μας, (1. Ν. Γκιολέ, Βυζαντινές τοιχογραφίες στο ναό του Σωτήρα στη Γαρδενίτσα της Μέσα Μάνης, Αντίφωνον, Θεσσαλονίκη 1994, σ.328-335). Βίντεο:https://youtu.be/vF6TxaX6MEM https://youtu.be/Rb1UzCL1viw

Βίντεο:https://youtu.be/vF6TxaX6MEM https://youtu.be/Rb1UzCL1viw Μεταμόρφωση του Σωτήρος στη Γαρδενίτσα.

Αγιος Ιωαννης,Κατω Γαρδενιτσα.

Agios Ioannis church , Kato Gardenitsa.

Ο Άγιος Ιωάννης Ο θεολόγος στη Γαρδενίτσα τής Μάνης.(11ου.αι)
Μονοκάμαρος Ναός στη Θέση:"Άγιάννηδες" της Κάτω Γαρδενίτσας.
Ένας ακόμα Ναός της Μάνης με Ελάχιστες Διασωζόμενες Τοιχογραφιες που έχει αφεθεί στη Τύχη του...

https://www.facebook.com/Gardenitsa.Mani/videos/1705864006330856/

video agiou ioanni

ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

Agios Dimitrios(Ano Gardenitsa)

Ο Άγιος Δημητρης είναι Πολιούχος και Κοιμητηριακός Ναός της Ανω Γαρδενίτσας και εορτάζετα στις 26 Οκτωμβρίου Σηματοδοτόντας κατα την παράδοση την Έναρξη του Μαζέματος της Ελιάς. Πίσω απο την Εκκλησία ειναι το κοιμητήριο και Μπροστά μικρή πλακόστρωτη πλατεία με το πέτρινο Κυλικείο στα δυτικά της.

video

ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ

Agia Maria church, (kato Gardenitsa).

Το παλιο Μισογκρεμισμένο Εκκλησάκι της Άγιας Μαριας μαζί με τα Χαλάσματα του Παλιού Μεγαλιθικού Οικισμού βρισκεται κοντα στη θέση "Κουτσάδες" της Κατω Γρδενίτσας κάτω απο τον κεντρικό δρόμο(πίσω απο τη Μάνδρα υλικών). Ο οικισμος και ο Ναός πιθανότατα να κατερευσαν απο Μεγάλο Σεισμο.Κοντα θα δούμε Δύο Γούρνες Λαξευμένες σε Μεγάλο κοτρώνι για το πότισμα των ζώων.Επίσης και ενα βωμό μέσα σε χωράφι πολύ κοντά στον Ναό.

video Agia Maria(kato Gardenitsa)

ΑΓΙΟΣ ΠΕΤΡΟΣ

St. Peter's Church (Kato Gardenitsa 11ου.αι)

Ο Μονοκάμαρος Ναός του Άγιου Πέτρου (11ου.αιώνα) βρισκεται Νοτιοδυτικά της κάτω Γαρδενίτσας και μέσα στα ελαιοπερίβολα στη θέση "Ράχη"(Κωσταριάνικα) στο δεξί μας χέρι προς τον παλαιο δρόμο για Καμίνα(Πατσιλινιάνικα). Οι τοιχογραφίες του Αγίου Πέτρου των αρχών του 13ου αι. διακρίνονται για τη λαϊκή σοφία τους, Οι εσωτερικές διαστάσεις του μνημείου είναι 6.64 Χ 2.90μ, (εξωτερικά 7.70 Χ 4.51μ). Η εκκλησία είναι κτισμένη με τεφρούς μαρμαρόλιθους. Ο τρόπος τοιχοδομίας δε διαφέρει πολύ από αυτόν των Αγίων Αναργύρων της Καφιόνας. Η Αρχαιολογική Υπηρεσία κάλυψε με πλάκες τη στέγη του μνημείου όταν το στερέωσε. Το τέμπλο τοποθετημένο πριν διακοσμηθεί με τοιχογραφίες ο ναός, ήταν μαρμάρινο, πολύ φροντισμένης λάξευσης. Σήμερα έχει διαλυθεί και τα μέλη του απόκεινται μέσα στην εκκλησία. Πρέπει να είναι κοντινής εποχής με τα χρονολογημένα γλυπτά της Μάνης από τον Άγιο Νικόλαο Λάγιος (1121) και την Αγία Τριάδα στο Μπρίκι